María José Murillo
María José Murillo (°1989, PE) is een kunstenares en cultureel werker die oude Andes- en Quechua-weefculturen onderzoekt en doet herleven door te werken met textiel, collages, tekeningen en keramiek. In haar werk gebruikt ze voorouderlijke weeftradities in combinatie met moderne technieken en materialen, om haar heterogene culturele identiteit (die ze mestizaje ch'eqchi noemt) te verkennen en een relatie aan te gaan met haar voorouders.
“… Pushka, pushkita… our partner, you are here, and we are also here to spin… together with the K’anti we interlace our threads, joining our paths… (Andean song dedicated to the drop spindles Pushka and K’anti) In Quechua, noqanchis translates to “we all”. It is an inclusive ‘we’ (+) as opposed from noqayku, which refers to a restrictive ‘we’ (-). Unlike Western languages, Quechua maintains the same root for ‘I’ [noqa] and for ‘we [noqanchis/noqayku], demonstrating the inseparable link between the individual and the community in the construction of Andean identity.”
Aan de basis van Murillo's praktijk lag het besef dat de kunst en de erfenis van de Peruaanse textielcultuur volledig zijn uitgewist uit het artistieke onderwijssysteem in Peru. Na een BFA in schilderkunst aan de Pontificia Universidad Católica del Perú in Lima, volgde ze een MFA in Fiber and Material Studies aan de School of the Art Institute of Chicago. Het was pas tijdens haar masteropleiding in de VS dat ze de grote voorouderlijke wevers van de Andes door een westerse lens leerde kennen: ze leerde weven onder de nalatenschap van Anni Albers, las boeken over textiel en bezocht textielarchieven die alleen daar beschikbaar zijn. In Peru maakte zij alleen kennis met een eurocentrische kijk op kunst en cultuur, waarbij de nadruk lag op schilderen op doek. Traditionele materialen zoals plantaardige of dierlijke vezels, evenals processen zoals weven en natuurlijk verven, werden grotendeels uitgesloten als gevolg van een hiërarchische differentiatie tussen ambacht en moderne of hedendaagse westerse kunst.
Sinds 2017 is haar praktijk verschoven van het maken van sculpturaal werk naar het onderzoeken van de diaspora van textiel uit Peru naar westerse instellingen, waarbij ze reflecteert op hoe het koloniale systeem dat zichzelf "modern" noemt de dominante westerse cultuur heeft bestendigd tegen inheemse culturen. Ze gebruikt het weven als een middel om haar culturele identiteit terug te winnen in haar kunstpraktijk en als cultureel werker. Na haar MFA vestigde ze zich in Cusco waar ze hoofd werd van de educatieve afdeling van het Centro de Textiles Tradicionales del Cusco. Deze organisatie redt en revitaliseert de textieltradities van de voorouders van Peru. Om haar gemeenschap nog meer macht te geven, richtte ze samen met andere bekende jonge wevers uit de Peruaanse Andes de unie van textielkunstenaars Noqanchis (2021) op.
"Als Peruaanse kunstenares luister ik naar de stem van die aanwezigheid, het heden. Ik luister ernaar, praat ermee, decodeer het, druk het uit ... Weven is mijn taal. In het raster ervan zijn verleden en toekomst alomtegenwoordig, zodat mijn werk het individuele overstijgt en iets collectiefs wordt. Het stelt me in staat mijn staat van gesystematiseerde "verdeeldheid" te ontrafelen en de tegenstellingen met elkaar te verweven."
- Maria Jose Murillo